Rynek pracy

Co to jest inflacja? Skutki i przyczyny inflacji w Polsce

2024-03-22 09:00:55

Czym jest inflacja – definicja

Robert W. Ciborowski w rozdziale pt. "Inflacja" definiuje inflację jako "ciągły spadek siły nabywczej pieniądza", co oznacza, że z czasem za taką samą ilość pieniędzy można kupić mniejszą ilość towarów i usług konsumpcyjnych, niż wcześniej.

W zależności od podejścia, można spotkać się również z definicją, iż inflacja jest wzrostem cen w gospodarce. Jednak wielu specjalistów skłania się ku opinii, iż wzrost cen jest dopiero skutkiem inflacji.

Powszechny wzrost cen

W dzisiejszym, szybko rozwijającym się świecie to zupełnie normalne, że w gospodarce rynkowej ceny towarów oraz usług zmieniają się w czasie. Inflacja stała się regularnym zjawiskiem ekonomicznym.

Umiarkowany poziom inflacji jest zazwyczaj uważany za naturalny dla rozwiniętych gospodarek, a nawet jest postrzegany jako istotny dla zdrowego wzrostu gospodarczego.

Należy wystrzegać się gwałtowanego wzrostu cen, ponieważ prowadzi on do wielu problemów natury ekonomicznej np. utrata siły nabywczej pieniądza, niepewność gospodarcza oraz dezorganizacja rynku.

Różne kraje wykazują różne rodzaje inflacji, ponieważ jest to zależy od indywidualnych czynników taki jak np. polityka monetarna, struktura gospodarcza, wysokość popytu i podaży.

Co bierze się pod uwagę, ustalając roczną stopę inflacji?

Roczna stopa inflacji jest procentową miarą inflacji w ciągu roku. Oblicza się ją zazwyczaj poprzez porównanie bazowego koszyka towarów i usług w okresie bieżącym oraz poprzednim.

Koszyk towarów i usług to reprezentatywne dobra i usługi konsumpcyjne. Główny Urząd Statystyczny co roku aktualizuje tę listę, by jak najlepiej odzwierciedlała rzeczywiste zachowania konsumentów. Przykładowo w 2023 roku do badania włączono nowe towary i usługi m.in. z zakresu medycznych badań diagnostycznych czy usług kosmetycznych i pielęgnacyjnych.

Jak więc obliczyć roczną stopę inflacji?

Roczna stopa inflacji = (Cena produktu w poprzednim roku - cena produktu w obecnym roku)/Cena produktu w obecnym roku * 100%.

Wskaźnik cen CPI

CPI (ang. costumer price index) jest najpopularniejszą na świecie miarą inflacji lub deflacji.

CPI oblicza się jako średnią ważoną cen towarów i usług kupowanych w przeciętnym gospodarstwie domowym. Za skład statystycznego koszyka zakupów oraz obliczanie wskaźnika CPI w Polsce odpowiada Główny Urząd Statystyczny.

Czym jest wskaźnik HICP?

HICP (ang. harmonised index of consumer prices) czyli zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych to dana monitorowana przez Europejski Urząd Statystyczny (Erostat). Dzięki niemu istnieje możliwość porównania stabilności cen w poszczególnych państwach.

Wskaźnik HICP jest liczony podobnie jak wskaźnik CPI, lecz uwzględnia koszyk towarów i usług ujednolicony dla całej Unii Europejskiej.

Typy inflacji

Wyróżnia się następujące rodzaje inflacji.

Inflacja popytowa - wywołana przez wzrost popytu, czyli zapotrzebowania na dobra i usługi. Może wynikać ze wzrostu inwestycji, spadku bezrobocia czy wzrostu produkcji.
Inflacja podażowa (nazywana również kosztową) - przyczyną powstawania inflacji kosztowej są rosnące koszty produkcji, co wiąże się również ze wzrostem cen w gospodarce.
Inflacja strukturalna - wynika z trwałych zmian gospodarczych, które mają przełożenie na popyt i podaż np. większy udział technologii w produkcji.
Inflacja pełzająca - nieznaczny wzrost cen, na poziomie poniżej 5% rocznie.
Inflacja krocząca (umiarkowana) - wzrost cen na poziomie 5-10% rocznie.
Inflacja galopująca - podwyższenie cen powyżej 10% rocznie, może być zwiastunem hiperinflacji.
Hiperinflacja - niekontrolowany wzrost cen, sytuacja, gdy inflacja w skali miesiąca wynosi 50% lub więcej. Najczęściej spowodowana załamaniem systemu finansowego oraz deficytem budżetowym łatanym przez dodruk pieniądza.
Inflacja kumulatywna - stopniowy wzrost cen na przestrzeni czasu, prowadzący do utraty siły nabywczej pieniądza.
Inflacja importowana - wzrost cen importowanych dóbr i usług, wiąże się z dewaluacją waluty krajowej.
Inflacja oczekiwana - powodowana oczekiwaniami konsumentów co do potencjalnego wzrostu cen w gospodarce, np. ludzie spodziewają się, że wkrótce dobra podrożeją, więc zwiększają zakupy, tym samym przyczyniając się do wzrostu cen.
Inflacja ukryta - sytuacja, gdy inflacja występuje, ale nie ma odzwierciedlenia w oficjalnych danych. Może to być spowodowane np. manipulacją statystykami lub niedokładnymi pomiarami.

Inflacja w Polsce

Badaniem poziomu inflacji w Polsce zajmuje się Główny Urząd Statystyczny.

GUS podał, że w styczniu 2024 roku ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 3,9% w porównaniu do analogicznego miesiąca ubiegłego roku.

Jakie są przyczyny inflacji?

Przyczyny inflacji mogą być różnorodne. Gdy pojawia się inflacja, zazwyczaj jest to wynikiem kompilacji różnych czynników gospodarczych.

Oto kilka możliwych przyczyn:

Popyt przewyższający podaż: Nadmierny popyt, za którym nie może nadążyć podaż jest jedną z przyczyn inflacji. Producenci mający niedostatek towarów lub możliwości wykonania usług, zwiększają ceny.
Znaczny wzrost kosztów produkcji lub ograniczenie produkcji: To również musi przełożyć się na wzrost cen dóbr i usług.
Wzrost cen surowców: Wzrost cen surowców energetycznych np. ropy naftowej czy węgla przekłada się na rosnące koszty produkcji w różnych sektorach gospodarczych.
Zwiększenie podaży pieniądza: Dodruk pieniądza powoduje, że ma on niższą realną wartość. Zbyt duża ilość pieniądza w stosunku do dóbr materialnych winduje poziom inflacji.
Oczekiwania inflacyjne: Ludzie oczekujący wzrostu cen mogą sami się do niego przyczynić poprzez zwiększenie zakupów i gromadzenie zapasów.
Ograniczenie podaży dóbr: Inflacja może wynikać także z problemów ze zbyt niską podażą wynikającą np. z braku surowców lub ze zbyt wolnej produkcji.
Wydarzenia zewnętrze: Ceny rosną w wyniku występujących katastrof naturalnych np. powodzi lub z powodu wybuchających konfliktów zbrojnych.
Niezrównoważony budżet państwa: Brak wystarczających środków na podjęte zobowiązania i występująca konieczność finansowania deficytu budżetowego.

Negatywne skutki inflacji

Do negatywnych skutków inflacji należą:

spadek wartości pieniądza i utrata jego siły nabywczej: wartość pieniądza spada więc konsumenci muszą płacić więcej za dobra i usługi, co przekłada się na obniżenie standardu ich życia,
spadek wartości oszczędności trzymanych w formie gotówki lub na kontach oszczędnościowych,
brak stabilności, szczególnie w prowadzeniu działalności gospodarczej,
wzrost kosztów kredytu poprzez zwiększenie stóp procentowych,
wstrzymanie inwestycji: niepewność i nieprzewidywalność rynkowa zniechęca inwestorów do podejmowania ryzyka,
trudności w rozliczaniu transakcji zagranicznych,
upadek przedsiębiorstw, które nie są w stanie dostosować struktury produkcji do popytu generowanego przez konsumentów.

Pozytywne skutki inflacji

Choć może się wydawać, że za inflacją nie kryją się żadne plusy, okazuje się, że umiarkowany poziom inflacji może mieć pozytywne skutki. Na przykład:

stymulowanie inwestycji: inflacja powoduje, że oszczędności tracą na wartości, co może zachęcać do inwestowania i rezygnacji z trzymania oszczędności w gotówce,
inflacja może przełożyć się na wzrost płac, ponieważ z racji rosnących cen, pracownicy są bardziej skłonni negocjować podwyżki wynagrodzeń,
wzrost konkurencyjności firm: wzrost cen towarów eksportowanych może stymulować starania w kierunku obniżania cen produkcji krajowej.

Wpływ inflacji na sprzedaż

Wzrost inflacji może mieć różny wpływ na zachowania konsumenckie, a tym samym na sprzedaż.

Inflacja może spowodować spadek popytu: w wyniku wzrostu cen, konsumenci mogą stracić siłę nabywczą, a tym samym kupować mniej towarów i usług.
Efektem rosnących cen może być także zmiana preferencji klientów, którzy mogą zdecydować się na zakup tańszych produktów i usług.
Inflacja może również zachęcić niektórych konsumentów do inwestycji w pewne dobra czy usługi, by uniknąć utraty oszczędności, co przełoży się na wzrost sprzedaży.

Jak widać, inflacja powoduje różnorodne skutki, a najważniejszym zadaniem firm w momencie wzrostu cen, jest obserwacja Klientów i ich zachowań, by móc odpowiednio dostosować swoją strategię.

W zależności od tego, w którą stroną pójdą konsumenci, firmy będą mogły na przykład:

zwiększyć wydatki na marketing, by przyciągać nowych Klientów i zachęcać do zakupu,
zmienić strategię cenową,
poszukać oszczędności, np. kupując tańsze zamienniki.

Podsumowanie

Inflacja, czyli spadek siły nabywczej pieniądza, a tym samym wzrost cen, ma istotny wpływ na różne aspekty gospodarki. Inflacja wpływa na oszczędności, inwestycje, koszty kredytów oraz przed wszystkim na decyzje konsumenckie, a tym samym na sprzedaż.

Choć firmy i handlowcy mają nikły wpływ na poziom inflacji w Polsce, warto mieć świadomość działających mechanizmów oraz brać pod uwagę konieczność dostosowania się do realiów rynku.