Czym jest syndrom oszusta (impostor syndrom) i jak go pokonać?
Co to jest syndrom oszusta?
Syndrom oszusta (ang. impostor syndrome lub imposter syndrome) to zjawisko psychologiczne polegające na doświadczaniu poczucia niekompetencji, bycia niegodnym uznania itp. przez osoby w różnych obszarach życia (najczęściej związanych z pracą), pomimo zewnętrznych dowodów potwierdzających umiejętności, kwalifikacje oraz osiągnięte sukcesy (np. ukończenie studiów czy szkoleń lub otrzymanie awansu zawodowego).
Poczuciu bycia niewystarczającym towarzyszy lęk i obawa przed zdemaskowaniem niekompetencji przez innych. Osoby dotknięte przez syndrom oszusta przypisują swoje sukcesy przypadkowi, szczęściu, losowi, za wszelką cenę nie chcąc uznać swojej sprawczości.
Kogo dotyczy syndrom oszusta?
Syndrom oszusta dotyka osoby z różnych grup społecznych i zawodowych, niezależnie od wieku, płci, poziomu wykształcenia czy doświadczenia zawodowego.
Choć impostor syndrome jest jak widać dosyć uniwersalnym fenomenem, można wskazać pewne grupy społeczne, których syndrom oszusta dotyczy w większym stopniu, czyli dotyka częściej, niż inne.
- Osoby wysoko wykwalifikowane, specjaliści. Syndrom oszusta dotyka osoby na wysokich stanowiskach, doświadczające presji związanej z osiągnięciami. Może to szczególnie tyczyć się osób, które dzielą się swoją wiedzą i odczuwają wysokie wymagania ze strony innych, co może przekładać się na przeżywanie siebie jako osoby niewystarczającej.
- Studenci. Zwłaszcza Ci, którzy dostali się na prestiżowe uczelnie mogą doświadczyć poczucia, że jest to dziełem przypadku, a w rzeczywistości nie zasługują na miejsce, które zajęli. W tym zjawisku dużą rolę odgrywa presja środowiskowa (np. rodziców/opiekunów lub rówieśników).
- Kobiety. Poczucie bycia niegodną szczególnie dotyka kobiety pracujące w zawodach zdominowanych przez mężczyzn (np. w branży technologicznej). Często czują one presję udowadniania swojej wartości. Podobne odczucia towarzyszą również kobietom sprawującym wysokie stanowiska.
- Osoby z mniejszości etnicznych/kulturowych lub obcokrajowcy. Pracownicy pochodzący z grup mniejszościowych mogą odczuwać szczególny rodzaj presji, podszyty dodatkowo poczuciem izolacji oraz wyobcowania.
- Osoby w trakcie przebranżowienia. Zmianie branży lub stanowiska zawsze towarzyszy większa lub mniejsza dawka niepewności. Dodatkowo syndrom oszusta utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia uwierzenie w siebie, by zawalczyć o dalszy rozwój kariery na nowej ścieżce zawodowej.
Przyczyny syndromu oszusta
Syndrom oszusta, czyli chroniczne poczucie, że nasze osiągnięcia są wynikiem szczęścia, a nie naszych umiejętności, i obawa przed "zdemaskowaniem" jako niekompetentnych, może mieć wiele przyczyn.
Często bazą takiego poczucia niepewności są czynniki rodzinne i wychowawcze. Syndrom oszusta dotyka dorosłych, które jako dzieci miały stawiane bardzo wysokie wymagania, którym trudno było sprostać. Porównywanie do rodzeństwa lub rówieśników wzbudziło poczucie niekompetencji i bycia niewystarczającym. Istotny wpływ miał również brak uznania w oczach rodziców, brak pochwał. Okazuje się, że w dorosłym życiu w przeżywaniu podobnych emocji do tych z dzieciństwa można odnaleźć pewien wzorzec. Warto dodać, że choć to przeżywanie uruchamia znane mechanizmy, dla jednostki odbywa się na nieuświadomionym poziomie.
Chroniczne poczucie niepewności w kwestiach zawodowych wynika również z czynników psychologicznych, związanych z charakterem i osobowością. Syndromowi oszusta sprzyjają cechy perfekcjonisty, najlepiej w powiązaniu z niskim poczuciem własnej wartości oraz wysokim poczuciem wrażliwości. Wiąże się to z tendencją do ustalania sobie ambitnych celów i odczuwania porażki nawet w obliczu osiągnięć na naprawdę imponującym poziomie.
Sprawdź oferty pracy w sprzedaży 👇
Handlowiec w zespole Utrzymania Klienta (branża inwestycji budowlanych)
Doradca Klienta - Sklep RTV/AGD/IT
Doradca Klienta - Umowa zlecenie
Równie ważne są kwestie społeczne i kulturowe. Biorąc pod uwagę ten czynnik warto wspomnieć o sytuacji kobiet na rynku pracy, które wciąż wiele muszą udowadniać. Kultura, w której żyjemy również może wymuszać fałszywe poczucie skromności, umniejszanie swoim osiągnięciom i unieważnianie sukcesów, co wywołuje syndrom impostora.
Warto również napomknąć o social mediach, które zakrzywiają obraz rzeczywistości. Wydawać by się mogło, że sukces jest normą i stale doświadcza go każdy z nas. W takiej sytuacji o poczucie bycia niewystarczającym nie jest trudno.
Objawy doświadczane przez osoby z syndromem oszusta
Osoby doświadczające syndromu oszusta mogą manifestować różnorodne objawy, które wpływają zarówno na ich życie zawodowe, jak i osobiste.
Do najczęstszych z nich należy poczucie nieadekwatności i samokrytyka. Pomimo namacalnych dowodów, osoba nadal czuje, że jest oszustem, nie powinna być w danym miejscu, np. pracować na danym stanowisku czy otrzymać awansu. Wiąże się to z odrzucaniem i negowaniem wszelkich otrzymywanych komplementów. Osoba z syndromem impostora najczęściej przeżywa je jako nieszczere bądź niezasłużone.
Z poczuciem nieadekwatności wiąże się odczuwanie lęku. Osobom cierpiącym na syndrom oszusta cały czas towarzyszy strach, że zostaną zdemaskowani przez innych. Następstwem tego jest unikanie nowych wyzwań, nie mówiąc już o tym, że osoby te nie czerpią satysfakcji z pracy.
Choć najczęściej osoby z syndromem impostora już mają zaniżone poczucie własnej wartości, ulega ono jeszcze dodatkowo pogorszeniu. Uznają się za osoby niegodne, niekompletne i w dodatku fałszywe. Odczuwany stres ma przełożenie na różne aspekty codziennego życia. Może prowadzić do izolowania się od innych oraz objawiać się poprzez fizyczne aspekty np. pogorszeniu snu czy apetytu. W skrajnych przypadkach może wywołać depresję lub zaburzenia lękowe.
Doświadczam syndromu oszusta. Co robić?
Radzenie sobie z syndromem oszusta wymaga czasu i pracy nad sobą, ale jest możliwe. Kluczowym krokiem jest uznanie problemu, choć nie oznacza to, że przez samo zauważenie syndromu, on zniknie.
Osoby cierpiące na syndrom oszusta muszą nieustannie pilnować swoich myśli i poniekąd odpowiadać na swoje zarzuty, które powstają w głowie. Ta wewnętrzna sprzeczność z pewnością jest trudna do zniesienia, więc warto szukać oparcia w osobach bliskich, rodzinie czy przyjaciołach i dzielić się z nimi swoimi odczuciami.
Ponieważ leczenie syndromu oszusta opiera się na zmianie myśli i ewentualnie idących za nimi zachowań, warto wspomóc się terapią poznawczo-behawioralną (CBT). Poszukaj psychologa, który w swojej pracy kieruje się głównie tą metodą. Ułatwi Ci on również rozpoznanie źródłem krytycznego wewnętrznego dialogu i wspólnie spróbujecie go zmienić na bardziej wspierający, byś wreszcie mógł pozwolić sobie na czerpanie radości z własnych osiągnięć.
Warto wprowadzić do swojego codziennego życia nawyk doceniania swoich osiągnięć, zarówno tych małych jak i większych. Możesz zacząć np. prowadzić zeszyt lub Excela, w którym zaczniesz zapisywać swoje małe i duże sukcesy w jakiejś dziedzinie, by wreszcie przestać sobie umniejszać. Taki arkusz, do którego warto często powracać ma za zadanie umocnić w Tobie przekonanie, że jesteś osobą skuteczną oraz zdolną do osiągania wysokich wyników.
Podsumowanie
Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, w którym osoby, mimo swoich sukcesów i osiągnięć, odczuwają ciągłe poczucie niewystarczalności oraz strach przed zdemaskowaniem jako niekompetentne.
Problem ten dotyka ludzi z różnych środowisk społecznych i zawodowych, w szczególności osoby wysoko wykwalifikowane, kobiety pracujące w męskich zawodach, mniejszości etniczne oraz osoby zmieniające ścieżkę kariery. Typowe objawy syndromu oszusta to nadmierna samokrytyka, lęk przed oceną, perfekcjonizm i trudności w akceptowaniu pochwał.
Przyczyny syndromu oszusta są złożone i mogą wynikać z czynników rodzinnych, społecznych, zawodowych oraz psychologicznych. Skuteczne radzenie sobie z tym problemem wymaga najpierw uznania i akceptacji jego istnienia, a następnie otwartej rozmowy z innymi, dokumentowania swoich osiągnięć, zmiany myślenia oraz ewentualnej pomocy specjalistycznej w formie terapii. Ważne jest również unikanie porównań, praktykowanie samoakceptacji oraz inwestowanie w rozwój osobisty.
Zrozumienie tego zjawiska jest kluczowym krokiem w przezwyciężeniu syndromu oszusta i prowadzeniu bardziej satysfakcjonującego życia zawodowego i osobistego.
---
Poszukujesz pracy w sprzedaży?
Załóż darmowe konto pracownika, dodaj swoje CV i aplikuj jednym kliknięciem!
- Oferty pracy dopasowane do Twoich potrzeb.
- Dostęp online do Twojego aktualnego CV.
- Dostęp do statystyk ofert pracy na które aplikowałeś.
