Nadgodziny w pracy: jak je obliczyć i co za nie przysługuje?
Definicja nadgodzin
Nadgodziny, inaczej godziny nadliczbowe, to czas pracy przekraczający standardowe, ustalone godziny pracy, które są zazwyczaj określone w umowie o pracę lub przepisach prawa pracy.
Standardowy czas pracy może się różnić w zależności od kraju, branży oraz umowy zawartej między pracownikiem a pracodawcą. Najczęściej w Polsce w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy wynosi około 40 godzin. Nadgodziny będzie więc stanowić praca ponad tę normę.
Zasady opisane w tym artykule, opierają się na przepisach zawartych w Kodeksie Pracy, czyli dotyczą osób zatrudnionych z tytułu umowy o pracę.
Kiedy praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna?
Możliwość pracy w godzinach nadliczbowych reguluje artykuł 151 Kodeksu Pracy. Zgodnie z nim:
"Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) szczególnych potrzeb pracodawcy."
Sprawdź oferty pracy w sprzedaży 👇
Kierownik elektromerketu
Doradca klienta - umowa zlecenie NOWA
Sprzedawczyni / Sprzedawca w specjalistycznym sklepie Würth
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
Za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedzielę lub święta, które normalnie, zgodnie z rozkładem czasu pracy, pracownik miałby wolne lub w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia. Krótko mówiąc nadgodziny nocne oraz weekendowe płatne są 2-krotnie.
Za pracę w innym dniu niż wymienione powyżej, czyli m.in. nadgodziny w dni powszednie, przysługuje 50% dodatku.
Udzielenie czasu wolnego za nadgodziny
Pracodawca nie zawsze musi wypłacać dodatek za nadgodziny, tak jak zostało to opisane w powyższym podpunkcie.
Istnieje również możliwość udzielenia czasu wolnego w zamian za przepracowane nadgodziny. Wymiana nadgodzin na wolne, odbywa się na pisemny wniosek pracownika lub z inicjatywy pracodawcy.
W takiej sytuacji pracodawca udziela pracownikowi wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Obliczanie nadgodzin
By obliczyć ile wynagrodzenia przysługuje za nadgodziny, w pierwszej kolejności należy ustalić, jaki wymiar czasu pracy obowiązuje w danym miesiącu. Bazą do obliczania kwoty nadgodzin jest oczywiście wynagrodzenie pracownika wynikające z umowy. Następnie dzielimy kwotę miesięczną na ilość godzin przepracowanych w miesiącu, by obliczyć stawkę godzinową.
Polecamy zapisywać nadgodziny w przyjętym okresie rozliczeniowym każdego dnia, w którym pracownik zostaje dłużej, wraz z informacją czy jest to dzień powszedni (płatny dodatkowo 50%) czy weekendowy lub święto (płatne dodatkowo 100%). Pozwoli to zachować porządek oraz kontrolę nad godzinami pracownika poza obowiązującym go rozkładem czasu.
Przykład:
Magdalena pracuje od poniedziałku do piątku w godzinach 8-16. Magdalena zarabia miesięcznie 6 000 zł brutto. W maju 2024 roku wymiar czasu pracy wyniósł 160 godzin. Dodatkowo Magdalena spędziła dwie niedziele w pracy, pracując po 8 godzin oraz jedną środę, pracując dodatkowo 3 godziny.
6 000 zł/160 godzin = 37,5 zł - stawka godzinowa Magdaleny.`
By obliczyć kwotę należną za pracę dodatkową, nie wynikającą z rozkładu czasu pracy, należy:
- w przypadku dni płatnych podwójnie (dodatkowe 100%) stawkę godzinową pomnożyć przez ilość przepracowanych godzin oraz przez współczynnik 2,
- w przypadku dni płatnych dodatkowo 50% stawkę godzinową pomnożyć przez ilość przepracowanych godzin oraz przez współczynnik 1,5.
2*8h = 16h - ilość godzin przepracowana w niedzielę, czyli w dniach płatnych dodatkowo 100% (podwójnie).
(16h * 37,5 zł ) * 2 = 1200 zł - wynagrodzenie za nadgodziny wypracowane w niedziele.
(3h * 37,5 zł ) * 1,5 = 168,75 zł - wynagrodzenie za nadgodziny wypracowane w dni powszednie.
1200 zł + 168,75 zł = 1368,75 zł - łączne wynagrodzenie za nadgodziny w maju 2024 r.
Czy pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?
Kodeks Pracy zobowiązuje pracownika do wykonywania poleceń pracodawcy, w tym niestety również tych, o nadgodzinach. Kiedy pracownik może nie zgodzić się na pracę w godzinach nadliczbowych?
- Warto znać swoje prawa. Tak jak pisaliśmy, nadgodziny powinny być podyktowane szczególną i nieprzewidywalną sytuacją. Jeśli taka nie zaistniała, nie masz obowiązku zgadzać się na pracę w godzinach nadliczbowych.
- Dodatkowo warto pamiętać, że wedle artykułu 151 Kodeksu Pracy:
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku z okolicznościami określonymi w [Kodeksie Pracy] nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.W układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym.
Jeśli przekroczyłeś w danym roku kalendarzowym normę nadgodzin, również możesz odmówić, a pracodawca nie ma prawa od Ciebie wymagać zostawania po godzinach bądź przychodzenia dodatkowo do pracy. - Przez przepisy pracy chronione są pracownice w ciąży oraz pracownicy wychowujący dziecko poniżej 8 roku życia - nie mogą oni pracować ponad normę, nawet jeśli wyrażą na to zgodę.
- Robić nadgodzin oraz pracować w porze nocnej nie mogą również pracownicy młodociani.
- Warto zwrócić uwagę także na osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności. Pracodawca nie może zmusić takich pracowników do pracy w godzinach nadliczbowych, chyba że oni sami wyrażą taką chęć, a lekarz nie będzie widział przeciwskazań.
Nawet jeśli na powyższej liście, nie znalazłeś powodu, który Cię dotyczy, pamiętaj, że pracodawca również jest człowiekiem i warto z nim rozmawiać. Warto przedstawić pracodawcy powody odmowy i spróbować wspólnie znaleźć kompromis, który będzie akceptowalny dla obu stron.
Czy warto brać nadgodziny w pracy?
W wielu przedsiębiorstwach, pracodawcy pozwalają na dobrowolną pracę w godzinach nadliczbowych. Czy warto skorzystać z takiej możliwości? Zanim zdecydujesz się na wzięcie nadgodzin rozważ wszystkie opisane poniżej aspekty.
Finanse. Dla pracowników szczególnie atrakcyjna jest możliwość zarobienia dodatkowych pieniędzy i to w dodatku płatnych więcej, niż w przypadku pracy wedle obowiązującego pracownika systemu. Nadgodziny mogą być pomocne, jeśli aktualnie z jakiegoś powodu zwiększyły się Twoje wydatki lub oszczędzasz pieniądze na jakiś dodatkowy cel.
Zdrowie i samopoczucie. Pracy w godzinach nadliczbowych może być po prostu męcząca, generować dodatkowy stres, a w skrajnych przypadkach prowadzić do wypalenia zawodowego. Zwróć uwagę również na wpływ nadgodzin na Twój czas wolny, a także relacje z rodziną. Zastanów się czy dodatkowe pieniądze są tego warte?
Rozwój zawodowy. Z drugiej strony praca w godzinach nadliczbowych to okazja do rozwoju, nauczenia się nowych rzeczy, zdobycia dodatkowego doświadczenia oraz poszerzenia swoich horyzontów.
Awans. Pracownicy biorący nadgodziny są postrzegani przez pracodawców jako wartościowi i zaangażowani, co może mieć przełożenie na awans oraz stanowi świetny argument podczas rozmowy o podwyżkę.
Jak widać nadgodziny mają swoje plusy, ale najważniejsze, byś zwrócił uwagę, jaki wpływ mają na Twoje samopoczucie oraz relacje z rodziną i bliskimi. Nie warto stawiać pracy ponad swoje zdrowie.
Podsumowanie
Nadgodziny są dodatkowym czasem pracy, który pracownik przepracowuje poza standardowym czasem pracy określonym przez przepisy prawa pracy lub politykę firmy.
Zgodnie z Kodeksem Pracy, nadgodziny mogą być zlecane tylko w wyjątkowych sytuacjach, takich jak potrzeba przeprowadzenia akcji ratowniczej lub usunięcia awarii.
Wynagrodzenie za nadgodziny składa się z normalnego wynagrodzenia plus dodatkowe wynagrodzenie:
- 50% dodatku za nadgodziny w dni powszednie,
- 100% dodatku za nadgodziny w nocy, w niedziele i święta, oraz w dni wolne od pracy.
Pracownik ma prawo odmówić pracy w nadgodzinach, jeśli jej zlecenie narusza przepisy prawa pracy lub jeśli nadgodziny są nieuzasadnione.
Pamiętaj, że opisane w artykule przepisy mogą się zmieniać i zawsze należy sprawdzać ich aktualność, najlepiej bezpośrednio w Kodeksie Pracy.
---
Poszukujesz pracy w sprzedaży?
Załóż darmowe konto pracownika, dodaj swoje CV i aplikuj jednym kliknięciem!
- Oferty pracy dopasowane do Twoich potrzeb.
- Dostęp online do Twojego aktualnego CV.
- Dostęp do statystyk ofert pracy na które aplikowałeś.
