Pracoholizm: czym jest i jak go pokonać?
Pracoholizm, często ukrywany pod maską ambicji i zaangażowania, to współczesne zjawisko, które zyskuje na znaczeniu w świecie coraz bardziej zdominowanym przez presję osiągnięć i nieustanną konkurencję. Poznaj jego przyczyny, objawy, konsekwencje oraz dowiedz się, jak leczyć uzależnienie od pracy.
Co to jest pracoholizm?
Pracoholizm, znany również jako uzależnienie od pracy, to stan, w którym osoba odczuwa kompulsywną potrzebę nadmiernego angażowania się w pracę, często kosztem innych aspektów życia, takich jak rodzina, zdrowie czy relacje społeczne. Pracoholizm charakteryzuje się niezdolnością do wyłączenia się z pracy oraz silnym poczuciem obowiązku lub presji, które prowadzą do pracy ponad miarę i w sposób niekontrolowany.
Pracoholizm to nie tylko groźna tendencja do spędzania w pracy zbyt wiele czasu, ale również jednostka chorobowa, należąca do zaburzeń behawioralnych sklasyfikowana w ICD-10 (International Classification of Diseases – Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób).
Objawy pracoholizm wg ICD-10
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) nie klasyfikuje pracoholizmu jako odrębnego zaburzenia. Jednak objawy pracoholizmu można powiązać z ogólnymi kryteriami uzależnień i zaburzeń kompulsywnych. By rozpoznać pracoholizm u danej osoby, w ciągu ostatniego roku powinny wystąpić co najmniej 3 objawy.
- Kompulsja: występuje silna, nieodparta potrzeba lub uczucie wewnętrznego przymusu wykonywania czynności związanych z pracą.
- Utrata kontroli: trudności z ograniczeniem czasu spędzanego na pracy lub przestaniem myślenia o pracy.
- Objawy odstawienia: pojawia się niepokój, drażliwość lub dyskomfort psychiczny, gdy osoba jest zmuszona do zaprzestania pracy lub ma przerwę w pracy.
- Tolerancja: potrzeba zwiększenia ilości czasu spędzanego na pracy, aby osiągnąć ten sam poziom satysfakcji lub spełnienia, co wcześniej.
- Zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności i zainteresowań na rzecz pracy: pracownik zaniedbuje hobby, zainteresowania, życie rodzinne i towarzyskie na rzecz swojej pracy.
- Kontynuowanie pracy mimo świadomości szkodliwych konsekwencji: osoba kontynuuje nadmierne zaangażowanie w pracę pomimo świadomości zgubnego wpływu na zdrowie fizyczne, psychiczne i relacje interpersonalne.
Objawy pracoholizmu
Jakie jeszcze są objawy pracoholizmu? Zwróć uwagę na tę szczegółową listę:
- przymus wykonywania pracy,
- częste, a nawet codzienne zostawanie po godzinach,
- pracowanie w nieregularnych, "dziwnych" porach, choć nie jest to konieczne, np. późnym wieczorem, w nocy itp.,
- ciągłe myślenie o pracy,
- odczuwanie potrzeby pracowania, poczucie, że odpoczynek jest marnowaniem czasu,
- trudności w zrelaksowaniu się, brak zdolności cieszenia się czasem wolnym,
- pogorszenie relacji rodzinnych i przyjacielskich przez pracę, zaniedbywanie bliskich,
- rezygnacja z hobby czy innych dodatkowych aktywności na rzecz pracy,
- chroniczne zmęczenie,
- trudności ze snem,
- bóle głowy, żołądka itp.,
- używanie pracy jako ucieczki przed problemami,
- stawianie sobie nierealnych wymagań związanych z pracą,
- brak satysfakcji zawodowej, pomimo osiągania sukcesów,
- trudności z przyznaniem się, że doszło do utraty kontroli w tej sferze,
- niemożność zmiany sytuacji, pomimo dostrzeżenia problemu.
Podział pracoholizmu
D. Malinowska w swojej książce "Pracoholizm. Zjawisko wielowymiarowe" przytacza podział pracoholików na:
- pracoholika kompulsywno-zależnego,
- pracoholika perfekcjonistycznego,
- pracoholika zorientowanego na osiągnięcia.
Pracoholik kompulsywno-zależny dostrzega swoje nadmierne zaangażowanie, ale czuje przymus pracy, nie potrafi przestać. Pomimo odczuwania negatywnych konsekwencji zarówno zdrowotnych, jak i psychicznych wciąż pracuje więcej i więcej. Gdy próbuje zrezygnować z pracy, doświadcza oznak "odstawienia". Trwa więc w tym błędnym kole, nie potrafiąc go przełamać.
Pracoholik perfekcjonistyczny cechuje się silną potrzebą kontroli. Może być agresywny, chcąc za wszelką cenę zdobyć władzę lub osiągnąć najlepszy wynik. Dużo czasu poświęca przygotowaniom do pracy, tworzeniu list, podsumowań, zestawień, pisaniu wniosków itp.
Pracoholik zorientowany na osiągnięcia może przyjąć 3 kierunki:
- dążyć do osiągnięcia wyższego statusu społeczno-ekonomicznego: silnie identyfikować się z firmą, wspomagać jej rozwój za wszelką cenę, posiadać potrzebę bycia docenionym i zauważonym.
- cechować się silną motywacją osiągnięć: realizować trudne zadania, wyznaczać sobie długoterminowe cele i wytrwale do nich dążyć, preferować sytuacje z osobistą odpowiedzialnością.
- przejawiać wzór zachowania A: preferować rywalizację, ale jednocześnie być agresywnym, zniecierpliwionym, w poczuciu nieustannej presji i braku czasu.
Sprawdź oferty pracy w sprzedaży 👇
Doradca klienta
Mobilny Doradca Techniczno-Handlowy
Doradca Klienta - Umowa zlecenie
Przyczyny pracoholizmu
Pewnie zastanawiasz się teraz skąd się bierze pracoholizm, z czego może wynikać? Jego etiologia może być równie skomplikowana, co sam problem pracoholizmu. Zazwyczaj przyczyna jest wieloskładnikowa - pracoholizm jest wynikiem kombinacji czynników psychologicznych, społecznych i kulturowych. Istotną rolę odgrywają również uwarunkowania biologiczne.
Jedną z głównych przyczyn pracoholizmu jest poszukiwanie spełnienia, a często praca jest potencjalnie jedną z najłatwiejszych płaszczyzn, na której można to osiągnąć. Praca może również stać się ucieczką od emocjonalnych problemów, w tym trudności z nawiązywaniem i podtrzymywaniem satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. W efekcie pracoholicy, poszukując jakiegoś obszaru, w którym wreszcie się sprawdzą, zaczynają się do tego stopnia identyfikować z własną pracą, że staje się ona istotnym elementem ich tożsamości.
Ponadto większe szanse na stanie się pracoholikami mają osoby ze skłonnościami do perfekcjonizmu, z dużym poziomem lęku, posiadające niskie poczucie własnej wartości oraz tendencje obsesyjno-kompulsywne. Mechanizm uzależnienia może rozwinąć się też przez wysoką potrzebę kontroli.
Nie bez znaczenia są również utarte wzorce kulturowe, według których osoba ciężko pracująca jest postrzegana jako wartościowa. Wszechobecna jest także presja społeczna związana z koniecznością osiągnięcia sukcesu zawodowego. Pracoholizmowi może sprzyjać środowisko pracy nagradzające aż do przesady nadgodziny, ciężką pracę oraz poświęcenie dla firmy.
Problematyczne są również dostępne obecnie formy pracy. Praca zdalna sprzyja zacieraniu granicy pomiędzy życiem prywatnym, a zawodowym, stąd łatwiej popaść w pracoholizm.
Istotną rolę odgrywają też czynniki psychologiczno-biologiczne. Niektóre osoby mogą mieć predyspozycje genetyczne lub neurologiczne, które zwiększają ryzyko rozwoju uzależnień, w tym pracoholizmu. Ponadto, osobowościowe cechy, takie jak wysoki poziom ambicji, niska samoocena czy skłonność do lęku, mogą również predysponować do nadmiernego zaangażowania w pracę.
Wpływ pracoholizmu na życie
Pracoholizm ma druzgoczący wpływ na życie człowieka.
Praca zaczyna dominować nad wszelkimi innymi sferami życia, na czym cierpi przede wszystkim środowisko rodzinne. Zaburzenie równowagi pomiędzy pracą, a życiem prywatnym, ma odzwierciedlenie w izolacji i pogorszeniu życia społecznego, utracie kontaktu z bliskimi.
Paradoksalnie pracoholizm negatywnie wpływa również na karierę zawodową. Przepracowanie prowadzi do popełniania licznych błędów, spadku efektywności i wydajności oraz trudności w podejmowaniu decyzji. Dodatkowy czas poświęcany karierze, nie ma wcale odzwierciedlenia w wynikach, co oczywiście dodatkowo frustruje pracoholika. W perspektywie długofalowej pracoholizm prowadzi albo do wypalenia zawodowego albo do utraty pracy. Więcej na temat wypalenia zawodowego przeczytasz w artykule pt.: Wypalenie zawodowe - przyczyny, objawy, leczenie i psychoprofilaktyka.
Pracoholizm dotyka również obszarów życia związanych ze zdrowiem. Długotrwałe doświadczanie stresu oraz frustracji jest przyczyną występowania trudności ze snem i zasypianiem oraz chronicznego bólu, np. głowy, brzucha lub zaburzeń trawienia. Pracoholizm może skutkować problemami z ciśnieniem oraz prowadzić do chorób serca.
Warto zwrócić uwagę również na psychologiczne aspekty pracoholizmu. Przepracowanie prowadzi do wyczerpania emocjonalnego oraz narastającego rozdrażnienia psychicznego. Zmniejszenie satysfakcji z życia i utrata wszelkiej motywacji mogą prowadzić do depresji.
Większość pracoholików nie jest w stanie odpocząć i zregenerować się, co dodatkowo potęguje wszystkie wymienione problemy.
Leczenie pracoholizmu
Leczenie pracoholizmu jest procesem długim i złożonym. Kluczowym krokiem jest rozpoznanie problemu przez pracoholika oraz przyznanie, że pracoholizm nie jest oznaką sukcesu, lecz uzależnieniem, wymagającym pomocy osób trzecich.
W leczeniu pracoholizmu pomóc może psycholog, który po dokładnym zebraniu wywiadu, dobierze odpowiedni rodzaj terapii. Największą skuteczność dla osób uzależnionych od obowiązków zawodowych wykazuje terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Głównym celem takiej terapii jest zmiana przekonań oraz destruktywnych wzorców zachowania.
W czasie leczenia warto również korzystać z terapii grupowej. Poznanie ludzi borykających się z takim samym problemem może być wspierające. To dodatkowo świetna okazja do nawiązania nowych relacji, gdyż ta sfera dotychczas mocno cierpiała przez pracoholizm.
Istotna jest nauka wprowadzania wyraźnych granic pomiędzy pracą, a czasem wolnym. Ważne jest również, aby nauczyć się delegować zadania i korzystać z pomocy współpracowników, zamiast brać na siebie wszystkie obowiązki.
Ważną rolę w procesie zdrowienia odgrywają również osoby bliskie. Rodzina i przyjaciele powinni okazywać dużo wsparcia i zrozumienia osobom uzależnionym.
Pomóc może także zmiana trybu życia. Zdrowe jedzenie, uprawianie sportu oraz odpowiednia ilość snu pozytywnie wpływają na walkę z pracoholizmem.
Leczenie uzależnienia od pracy to długa i pracochłonna droga, ale z pewnością warta wysiłku. Dzięki wszystkim wymienionym wyżej działaniom, pracoholik może odzyskać kontrolę nad swoim życiem, poprawić swoje zdrowie fizyczne i psychiczne oraz zbudować bardziej satysfakcjonujące relacje z bliskimi.
Podsumowanie
Pracoholizm ma destrukcyjny wpływ na życie jednostki. Objawia się nadmiernym poświęcaniem czasu i energii pracy, kosztem zdrowia fizycznego, psychicznego oraz relacji społecznych. Pracoholizm ma zgubny wpływ w zasadzie na każdą sferę życia.
Pracoholizm może mieć różnorodne przyczyny, które często są ze sobą powiązane. Jednym z głównych czynników są presja społeczna i kulturowa, predyspozycje osobowościowe i środowisko pracy.
Pracoholizm to poważne uzależnienie, które wymaga kompleksowego leczenia. Poprzez odpowiednią terapię, wsparcie oraz zmiany w stylu życia, możliwe jest odzyskanie kontroli nad własnym życiem, poprawa zdrowia i relacji z bliskimi, a także osiągnięcie bardziej zrównoważonego i satysfakcjonującego sposobu życia.
---
Poszukujesz pracy w sprzedaży?
Załóż darmowe konto pracownika, dodaj swoje CV i aplikuj jednym kliknięciem!
- Oferty pracy dopasowane do Twoich potrzeb.
- Dostęp online do Twojego aktualnego CV.
- Dostęp do statystyk ofert pracy na które aplikowałeś.
