Formy zatrudnienia w Polsce. Musisz znać te rodzaje umów!
Formy zatrudnienia – czym są?
Forma zatrudnienia jest to umowa wiążąca firmę z osobą, która zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju . Wyróżniamy 2 rodzaje form zatrudnienia:
- Pracownicze formy zatrudnienia, do których należą umowy nawiązujące stosunek pracy oraz które regulują przepisy Kodeksu Pracy.
- Niepracownicze formy zatrudnienia, czyli umowy cywilnoprawne, które są uregulowane poprzez przepisy prawa cywilnego lub prawa handlowego.
Umowa o pracę
Powszechną formą zatrudnienia pracownika jest umowa o pracę. Uregulowana jest prawnie przez Kodeks Pracy, czyli akt normatywny regulujący prawa oraz obowiązki pracownika i pracodawcy.
Kodeks pracy, ze względu na czas trwania, wyróżnia następujące rodzaje umów o pracę:
- na okres próbny,
- na czas określony,
- na czas nieokreślony,
- na zastępstwo.
W przypadku zawarcia tego typu stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do osobistego wykonywania określonej pracy we wskazanym przez pracodawcę miejscu i czasie oraz pod jego kierownictwem, za co otrzyma wynagrodzenie. Umowa o pracę gwarantuje otrzymanie minimalnego wynagrodzenia. Pracownik, który pracuje na pełen etat nie może dostać pensji poniżej tej kwoty. Jeżeli pracuje na pół etatu otrzyma on minimum połowę wynagrodzenia minimalnego itd.
Należy jednak pamiętać, że od każdej pensji na umowie o pracę zabiera są pracownikowi obowiązkowe składki ZUS (emerytalna, rentowa, wypadkowa, chorobowa), składkę na NFZ oraz podatek. Nie można zwolnić się z obowiązku opłacania wymienionych składowych. Należy pamiętać, że część składek pokrywa również pracodawca.
Plusem dla pracownika, który zawartych stosunek pracy, jest prawo do płatnego urlopu oraz wynikających z opłacania składek: prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, płatnego 80% „chorobowego”, czyli nieobecności w pracy podczas choroby, urlopu rodzicielskiego oraz renty i emerytury po osiągnięciu odpowiedniego wieku. Co więcej, ma on unormowany czas pracy oraz ochronę zatrudnienia w czasie usprawiedliwionej nieobecności.
Kodeks pracy w dodatku nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny w pracy, w tym zorganizowanie pracownikom szkolenia BHP, zapewnienia wstępnych i okresowych badań lekarskich oraz prowadzenia akt pracownika.
Umowa o pracę na okres próbny
Czas trwania tego rodzaju umowy nie może przekroczyć okresu trzech miesięcy. Wyjątkiem jest, jeżeli strony umowy uwzględnią zapis o możliwości przedłużenia umowy o czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika w dokumencie. Co więcej, jeżeli pracodawca nie zdecyduje się dalej przedłużyć umowy z pracownikiem po zakończeniu okresu próbnego lub sam pracownik nie chcę kontynuować współpracy, może skorzystać z okresu wypowiedzenia. Wynosi on:
- 3 dni robocze, jeżeli umowa nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień, jeżeli umowa jest dłuższa niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie, jeżeli umowa wynosi 3 miesiące.
Pracodawca może zawrzeć taką umowę z danym pracownikiem tylko raz. Wyjątkiem jest, gdy kolejna umowa na okres próbny dotyczy innego stanowiska lub nastąpiła minimum 3-letnia przerwa w zatrudnieniu. Co więcej, takiej umowy nie można zawrzeć z osobą młodocianą.
Pracownik może skorzystać z urlopu wypoczynkowego. Opłaca również normalnie wszelkie składki na ZUS oraz zdrowotną.
Chronione są w jej trakcie kobiety w ciąży (jeżeli umowa jest zawarta na okres powyżej 1 miesiąca i zostałaby rozwiązana po upływie 3 miesiąca ciąży). Pracodawca musi w tym przypadku przedłużyć umowę do końca trwania ciąży, tzn. do dnia porodu. Kobieta ma zaś prawo do zasiłku macierzyńskiego, jednak nie może skorzystać z urlopu macierzyńskiego.
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Przy umowie na czas nieokreślony, pracownik nie może zostać zwolniony z dnia na dzień (jeżeli oczywiście nie dopuścił się ciężkiego naruszenia zasad pracowniczych i nie otrzymał tym samym zwolnienia dyscyplinarnego). W przypadku zwolnienia ma on prawo do zachowania okresu wypowiedzenia, którego długość jest zależna od stażu pracy. Nie musi oczywiście skorzystać z tego prawa (np. gdy on sam również jest niezadowolony z dotychczasowej pracy) i może odejść z niej na mocy porozumienia stron. W nielicznych przypadkach istnieje opcja rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia, np. w momencie upadłości firmy. Jednak w tym przypadku pracownik może domagać się ekwiwalentu pieniężnego.
Okresy wypowiedzenia umowy wynoszą:
- 2 tygodnie przy zatrudnieniu u danego pracodawcy krótszym niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc przy zatrudnieniu trwającym co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące przy zatrudnieniu trwającym co najmniej 3 lata.
Ten rodzaj umowy najbardziej chroni kobiety w ciąży. Oprócz prawa do zasiłku macierzyńskiego, urlopów (macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego) kobieta nie musi się również martwić zwolnieniem z pracy. Pracodawca nie może rozwiązać umowy kobiecie w ciąży ani żadnemu pracownikowi przebywającemu na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim oraz wychowawczym.
Umowa o pracę na czas określony
Ten rodzaj umowy z kolei może być zawarty na maksymalny okres 33 miesięcy. Co ciekawe, taki rodzaj umowy jest objęty limitem ilościowym, tzn. dana firma może podpisać z jednym pracownikiem maksymalnie 3 tego typu dokumenty. Po przekroczeniu któregoś z limitów (czasowego bądź ilościowego) umowa na czas określony staje się umową na czas nieokreślony.
Okresy wypowiedzenia dotyczące tej umowy są identyczne jak przy umowie o pracę na czas nieokreślony.
Ten rodzaj umowy również chroni kobiety w ciąży, którym pracodawca musi przedłużyć umowę do dnia porodu, jeśli kończy się ona po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Kobieta ma prawo do zasiłku macierzyńskiego a także urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego.
Umowa na zastępstwo
Umowę na zastępstwo zostaje zawarta, gdy dana osoba zastępuje dotychczasowego pracownika na czas trwania jego nieobecności (np. na czas choroby czy macierzyństwa). Czas jej obowiązywania jest zależny od powrotu do pracy poprzedniego pracownika. Osoba, która została zatrudniona na podstawie takiej umowy ma za zadanie wykonywać taki sam rodzaj pracy jak zastępowana. Co ciekawe, mimo iż umowa na zastępstwo podlega przepisom umowy na czas określony, nie tyczy się jej limit 33 miesięcy maksymalnego okresu obowiązywania. W dodatku każda ze stron może zakończyć współpracę przed powrotem poprzedniego pracownika. W takim przypadku okres wypowiedzenia wynosi:
- 2 tygodnie, gdy pracownik na zastępstwo jest zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc, gdy jest zatrudniony równo lub dłużej niż 6 miesięcy, ale krócej niż 3 lata,
- 3 miesiące, gdy jest zatrudniony minimum 3 lata,
- bez zachowania okresu wypowiedzenia - tylko w szczególnych przypadkach, które określa kodeks pracy (art. 52., 53., 55.).
Inne pracownicze formy zatrudnienia pracownika
Oprócz umowy o pracę istnieją także inne pracownicze formy zatrudnienia. Są to:
- Spółdzielcza umowa o pracę, które reguluje stosunek pracy między spółdzielnią a jej członkiem, do czasu zakończenia jego członkostwa w danej spółdzielni.
- Powołanie, w którym pracodawca dokonuje oświadczenia woli o powierzeniu konkretnej osobie danej funkcji (może to być np. poprzedzone konkursem). Może zostać nawiązane tylko w przypadkach wskazanych przez ustawę, np. powołanie zastępcy burmistrza na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych. Jest to umowa zawierana na czas nieokreślony (z wyłączeniem przypadków, które zostały wymienione w przepisach szczególnych).
- Mianowanie, czyli taki rodzaj współpracy, który nawiązują funkcjonariusze publiczni (policjanci, nauczyciele, sędziowie itd.). Umowa zawierana jest na czas nieokreślony (tylko w szczególnych przypadkach może być inaczej).
- Wybór to takie nawiązanie stosunku pracy, gdy dana osoba na skutek swojego wyboru zostaje zobowiązana do wykonywania przydzielonych jej zadań w charakterze pracownika. Najczęściej taką formę współpracy możemy spotkać w organach samorządu terytorialnego, np. w odniesieniu prezydenta miasta.
Umowy cywilnoprawne
Kolejną opcją zatrudnienia pracownika są umowy cywilnoprawne, które (jak nazwa wskazuje) reguluje Kodeks Cywilny. Są to:
- umowa o dzieło,
- umowa zlecenie,
- umowa agencyjna,
- kontrakt menedżerski.
Jedną z istotniejszych różnic pomiędzy umową o pracę a umowami cywilnoprawnymi jest fakt, iż te drugie dają większą swobodę w wykonywaniu pracy. Pracownik może sobie wybrać sposób i czas wykonywania pracy (nie ma obowiązku pracy przez np. 8 godzin), jest niezależny od zleceniodawcy. Pracodawca natomiast ponosi niższe koszty zatrudnienia pracownika.
Należy pamiętać, że umowy te nie mają praw przewidzianych przez Kodeks Pracy. Nie można skorzystać z płatnych przerw w pracy czy płatnego urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego lub wychowawczego. W dodatku umowy cywilnoprawne nie przewidują okresów wypowiedzenia, chyba że zostały one zawarte w treści dokumentu. Jeżeli takiej informacji nie ma, każda ze stron może rozwiązać umowę w dowolnym momencie.
Umowa zlecenie
Jest jedną z umów cywilnoprawnych. W przypadku umowy zlecenia strony umowy to zleceniodawca oraz zleceniobiorca. Przedmiotem, w nawiązaniu do nazwy, jest wykonanie zleconej przez zleceniodawcę czynności. Za wykonaną czynność zleceniobiorca może, lecz niekoniecznie musi dostać wynagrodzenie - wszystko zależy od informacji zawartych w dokumencie. Przy tym rodzaju umowy obowiązuje minimalna stawka godzinowa, jednak nie ma przewidzianego minimalnego, miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli chodzi o składki, zleceniodawca musi opłacać składki ZUS za każdego zleceniobiorcę (oprócz ubezpieczenia chorobowego, które jest dobrowolne), a także jego ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątkiem są osoby posiadające status studenta.
Umowa zlecenia może być zawarta na czas określony (np. na czas wykonania określonej pracy po której wykonaniu umowa traci ważność) bądź nieokreślony.
Umowa o dzieło
W umowie o dzieło, w przeciwieństwie do umowy zlecenie, przedmiotem umowy jest rezultat końcowy, wykonanie określonego „dzieła” w wyznaczonym terminie. Stronami umowy są zamawiający i wykonawca. Nie ma w tym przypadku określonego minimalnego wynagrodzenia oraz obowiązku opłacania składek. Jednak jeśli pracodawca ma już zawartą umowę o pracę z pracownikiem i chce mu dać dodatkowo umowę o dzieło, wtedy ta umowa podlega zapłacie składek na ubezpieczenie ZUS.
Kontrakt B2B
Kontrakt B2B jest zawierany pomiędzy osobą samozatrudnioną (prowadzącą działalność gospodarczą) a firmą, inaczej mówiąc: pomiędzy osobami prawnymi lub fizycznymi pełniącymi funkcje kierownicze. Nie ma tutaj pracodawcy i pracownika, są po prostu strony umowy. Treść kontraktu może być dowolna, jednak zgodna z przepisami kodeksu cywilnego.
Umowa B2B ma wiele zalet jak i wad z punktu widzenia pracownika. Z zalet można tu wymienić możliwość odliczenia od podatku wielu artykułów koniecznych do pracy, otrzymanie pensji netto czy brak ograniczeń w wyborze liczby usługodawców, tzn. możliwość pracy jednocześnie nad kilkoma projektami. Jednak taki pracownik nie ma prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, macierzystego czy zwolnienia chorobowego. W dodatku, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą musi pilnować wszystkich formalności z tym związanych, w tym opłacania wszystkich składek w terminie (na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, rentowe, wypadkowe, na Fundusz Pracy oraz podatek dochodowy).
Sprawdź oferty pracy w sprzedaży 👇
Doradca Klienta - Sklep RTV/AGD/IT
Doradca klienta
Doradca klienta [Kujawsko-Pomorskie]
Inne rodzaje umów cywilnoprawnych
Występują w dodatku następujące umowy cywilnoprawne:
- Umowa agencyjna, zawierana pomiędzy agentem (osobą przyjmującą zlecenie) a zlecającym, przy czym agentem może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna, a zlecając tylko osoba prawna. Agent zobowiązuje się, że będzie pośredniczył drugiej stronie umowy przy zawieraniu umów z jej klientami i pracownikami. Zlecający za pracę jest zobowiązany wypłacić mu określone w umowie wynagrodzenie. Jeżeli natomiast nie zostało ono określone, wówczas agentowi należy się prowizja od liczby czy wartości pieniężnej zawartych przez niego umów.
- Umowa o pracę nakładczą, w której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonywania danej pracy nakładczej o dowolnym czasie i miejscu, bez żadnego kierownictwa. Musi tylko dostarczyć efekty swojej pracy w wymaganym terminie, za co otrzyma od zlecającego pensję. Co ciekawe, jeżeli praca nakładcza to główne źródło dochodu danego pracownika, wówczas zlecający musi mu zapewnić taką ilość pracy, aby wynagrodzenie za nią nie było mniejsze niż pensja minimalna. Gdy jednak ta praca jest tylko dodatkowym źródłem przychodu, zlecający musi zapewnić tyle zadań, aby pokryć 50% minimalnego wynagrodzenia.
Podsumowanie
W Polsce istnieje możliwość zawarcia różnych form zatrudnienia. Można je podzielić na pracownicze formy (regulowane przez Kodeks Pracy) oraz te niepracownicze (Regulowane przez prawo cywilne lub handlowe).
Do form pracowniczych należą: umowa o pracę (w tym umowa na zastępstwo, okres próbny, czas określony, czas nieokreślony oraz spółdzielcza umowa o pracę), powołanie, mianowanie oraz wybór. Do niepracowniczych zaś umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjna, kontrakt menedżerski i umowa o pracę nakładczą.
Nie można jednoznacznie wybrać najlepszego rodzaju umowy. Każdą można rozpatrywać pod kątem zarówno zalet jak i wad. Dla studenta np. najlepsza może być umowa zlecenie. Z kolei osoba, dla której ważna jest stabilność zatrudnienia oraz płatny urlop zdecyduje się zapewne na umowę o pracę. Jeszcze inni mogą preferować pracę na podstawie kontraktu. Samodzielnie musisz zatem zadecydować, co jest dla Ciebie w danym momencie najbardziej odpowiednie, o który rodzaj umowy najbardziej powinieneś zabiegać.
---
Poszukujesz pracy w sprzedaży?
Załóż darmowe konto pracownika, dodaj swoje CV i aplikuj jednym kliknięciem!
- Oferty pracy dopasowane do Twoich potrzeb.
- Dostęp online do Twojego aktualnego CV.
- Dostęp do statystyk ofert pracy na które aplikowałeś.
