Zarządzanie sprzedażą

Czym jest konkurencja i dlaczego warto śledzić jej działania?

2023-10-19 14:36:15

Definicja konkurencji w ekonomii, czyli co to jest konkurencja i konkurencyjność?

Konkurencja jest procesem współzawodniczenia, rywalizacji podmiotów rynkowych w zawieraniu transakcji poprzez przedstawianie korzystniejszej oferty rynkowej. Celem tego działania jest realizacja własnych interesów.

Konkurowanie może się odbywać poprzez:

jakość produktu lub usługi,
cenę,
formę płatności,
jakość obsługi,
wiele innych czynników.

Intensywność konkurencji zależy od rodzaju oferowanych usług lub produktów, struktury sektora, który je oferuje oraz instrumentów konkurowania. W dodatku ważna jest struktura nabywców usługi lub produktu. Konkurencję zatem można zdefiniować jako proces wskazujący, który podmiot gospodarczy jest najlepszy na rynku i czy jego działania są prowadzone w pożądanym przez rynek kierunku.

Efektem konkurencji jest konkurencyjność. Wskazuje w jaki sposób firmy rywalizują na rynku o względy klientów. Jest więc zdolnością do utrzymania się na rynku, zdolnością i umiejętnością rozwijania firmy, przeciwstawiania się podmiotom współistniejącym (przewagi konkurencyjnej). Inaczej również jest zdolnością danej firmy do dostarczania klientom właściwych dóbr lub usług odpowiedniej jakości, we właściwym miejscu i czasie oraz w taki sposób, aby ich potrzeby były sprawniej zaspokojone a dobra/usługi przynoszący lepsze efekty niż u innych firm.

Według publikacji "Konkurencyjność przedsiębiorstw. Sposoby budowania przewagi konkurencyjnej" konkurencyjność tworzą elementy:

Potencjał konkurencyjności - ogół materialnych i niematerialnych zasobów danej firmy oraz kluczowych kompetencji i umiejętności, dzięki którym firma może zdobywać trwałą jak i trudną do wyeliminowania przewagi konkurencyjnej nad innymi podmiotami
Przewaga konkurencyjna - potencjał konkurencyjności generowany poprzez atrakcyjną ofertę rynkową, która jest zgodna z oczekiwaniami konsumentów oraz poprzez skuteczne instrumenty konkurowania.
Instrumenty konkurowania - świadomie wykorzystywane w określonym celu narzędzia i metody budowania kapitału klientów i kreowania wartości firmy.
Pozycja konkurencyjna - uzyskany przez daną firmę wynik konkurowania w danym sektorze, który jest poprzedzony wnikliwą analizą wyników osiągniętych przez jej konkurentów.

Rodzaje konkurencji, czyli jak możemy podzielić konkurencję?

Jest wiele kryteriów przez które można podzielić konkurencję: ze względu na liczbę firm, stopień substytujności, zakres występowania, model konkurencji, skutki.

Według Encyklopedii Zarządzania, dzieląc ze względu na liczbę firm wyróżniamy następujące rodzaje konkurencji:

Monopol - jedna firma ma decydujący wpływ na to, jak wygląda przebieg warunków rynkowych.
Oligopol - od dwóch (duopol) do kilku firm w jednej branży działających na rynku.
Wolna konkurencja - układ wolnej konkurencji, czyli spora liczba firm posiadająca niewielki udział w rynku (1-2%), które nie mają większego wpływu na kształtowanie cen rynkowych.
O zbliżonym udziale w rynku - 15-20 firm na tyle silnych, że utrzymują się na rynku obok siebie.

Jak już wspomniano, oferty różnych podmiotów, aby wywołać konkurencję, powinny być substytucyjne względem siebie. Encyklopedia Zarządzania opisuje, że ze względu na kryterium substytujności dzielimy konkurencję na wymienione poniżej rodzaje:

W ramach kategorii produktu - np. klient chce kupić słoną przekąskę i wybiera pomiędzy różnymi kategoriami produktu typu: chipsy, paluszki, popcorn.
W ramach marki produktu - firmy produkujące bardzo podobne produkty. Różnią się jedynie posiadaną nazwą, np. chipsy X i chipsy Y. Konkurencja polega w tym przypadku na wyrobieniu sobie lepszej marki.
Rozpatrywana w ramach budżetu konsumentów.
Bezpośrednia - polega na tym, że firmy oferują bardzo podobne produkty, zaspokajają potrzeby w podobny sposób.
Ze strony substytutów - inne rodzajowo produkty zaspokające te same potrzeby.
Potencjalna - polegająca na nowych wejściach, czyli pojawieniu się firm, których dzisiaj nie ma na rynku, ale mogą pojawić się jutro.

Zakres konkurencji ma za zadanie wyznaczenie granic obszaru obecnej bądź planowanej aktywności przedsiębiorstw. Możemy wymienić następujące rodzaje zakresów konkurencji:

Zakres gałęziowy - określa czy podmiot działa w określonej jednej gałęzi bądź kilku gałęziach pokrewnych.
Zakres asortymentowy - pokazuje czy podmiot wytwarza i konkuruje jednym bądź wieloma asortymentami.
Zakres segmentu rynku - opisuje rodzaj odbiorców, dla których dany podmiot wytwarza produkty.
Zakres pionowy - wskazuje jak wiele ogniw łańcucha kooperacji pionowej obejmuje dany podmiot.
Zakres geograficzny - wskazuje granice terytorialne rynków, na których podejmuje działalność firma i na których odbywa się konkurencja.
Zakres kompetencji - jest realizowany poprzez określenie dziedziny szczególnych umiejętności firmy wykorzystywane przez nią w tworzeniu swojej oferty rynkowej.

Ze względu na kryterium skutków możemy podzielić konkurencję na uczciwą i nieuczciwą (tzw. rujnującą).

Modele konkurencji

Według Encyklopedii Zarządzania, jeśli chodzi o model konkurencji wyróżniamy następujące rodzaje:

Konkurencja monopolistyczna,
Konkurencja oligopolistyczna,
Konkurencja doskonała.

Konkurencja doskonała jest modelem, w którym żaden uczestnik nie ma wpływu na cenę. Ceny rynkowe determinują popyt i podaż. Jeśli jakaś firma chce podnieść cenę swoich produktów lub usług, to może nic nie sprzedać, bo klienci wybiorą konkurencyjne firmy.

Konkurencja niedoskonała obejmuje konkurencję monopolistyczną i oligopolistyczną. Konkurencja monopolistyczna łączy w sobie cechy monopolu oraz konkurencji. Cechuje się występowaniem wielu przedsiębiorstw na danym rynku, które prowadzą rywalizację między sobą (uczestnicy rynku dążą do osiągnięcia monopolu). Oferowane przez podmioty przedmioty lub usługi są zróżnicowane, jednak należą do tej samej kategorii, a ich koszt jest na podobnym poziomie. Firmy konkurują ze sobą poprzez rozpoznawalność marki, opinie o niej, reklamy, atrakcyjność wizualną jak i funkcjonalną oferowanych dóbr.

Konkurencja oligopolistyczna znajduje się ona pomiędzy konkurencją monopolistyczną a monopolem – jest to rynek, na którym działa kilka firm. Możemy wyróżnić tutaj czysty oligopol oraz oligopol zróżnicowany. Czysty oligopol charakteryzuje się tym, że kilka przedsiębiorstw całkowicie zajmuje rynek dzięki produkcji jednorodnych towarów. Firma nie może więc ustalić wyższej ceny swoich produktów od ceny rynkowej. Może to zrobić wtedy, gdy jest w stanie zróżnicować poziom oferowanych dóbr Jeśli nie jest to możliwe to aby osiągnąć przewagę konkurencyjną może obniżyć koszty produkcji. Oligopol zróżnicowany to kilka firm produkujących częściowo zróżnicowany produkt, np. pod względem jakości czy szczególnych cech. Jeśli firma chce zostać liderem przyciąga klientów dużym wyborem jednego produktu, którego cena jest odpowiednio wysoka, dzięki czemu producent osiąga zyski.

Czy istnienie konkurencji jest ważne?

Istnienie konkurencji sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości oraz produktywności. Konkurencja jest korzystna dla wszystkich uczestników rynku, zarówno dla właścicieli firm jak i konsumentów. Wpływa głównie na ceny, gdyż poprzez chęć uzyskania przewagi nad konkurentami firmy zmuszone są oferować atrakcyjne ceny, co daje efekt oszczędności po stronie klientów. Kolejnym pozytywnym aspektem konkurencji jest lepsza jakość produktów oraz większy ich wybór. Wynika to z motywacji przedsiębiorstw do zwiększania oferty oraz jakości produktów - chcą sprzedać ich jak najwięcej dzięki zdobyciu jak największej liczby klientów, którzy zyskują poprzez dostępność produktów odpowiadających ich potrzebom o wysokiej jakości. Konkurencja ma również wpływ na opracowywanie nowych rozwiązań, aby zainteresować nimi konsumenta (wprowadzają innowacje na rynek). Wszystko to wpływa na wzrost aktywności przedsiębiorstw, rozwój konkurencyjności całej gospodarki (a przez to rozwój gospodarczy) oraz postęp w handlu zagranicznym.

Co wpływa na liczebność konkurencji?

Według publikacji "Konkurenci jako istotny czynnik rozwoju przedsiębiorstw na przykładzie klastrów" liczba konkurentów jest zróżnicowana. Jej liczebność zależy od wielkości i dynamiki rynku oraz obecności i aktywności wiodących dostawców. Rynki charakteryzujące się dużymi rozmiarami i perspektywami rozwoju charakteryzują się wysokim poziomem konkurencji.

Liczebność konkurentów zależy w dużym stopniu od barier wejścia i wyjścia. Wysokie bariery wejścia, np. wymogi technologiczne, personel składający się z wyspecjalizowanych specjalistów czy wymogi kapitałowe, mogą zniechęcać do wejścia na rynek. Wysokie bariery wyjścia (np. kary umowne od zerwanych umów) utrudniają wycofanie się z rynku, wymuszają kontynuację prowadzenia firmy.

Liczbę konkurentów zmniejszają w dodatku: ograniczona wielkość rynku lub niska dynamika jego wzrostu, wcześniejsze nieudane próby startu innych przedsiębiorstw, znaczne zasoby firm konkurencyjnych, uwarunkowania prawne w postaci koncesji i zezwoleń oraz podwyższane standardy w kwestii ochrony środowiska i bezpieczeństwa.

Narzędzia konkurencji

Wśród narządzi konkurencji możemy wymienić:

konkurowanie ceną, w tym promocje, ceny usług towarzyszących i warunki płatności,
konkurowanie jakością – w tym wprowadzanie nowych przedmiotów i usług,
konkurowanie obsługą,
konkurowanie komunikacją i informacją.

Konkurowanie komunikacyjno-informacyjne charakteryzuje się wykorzystaniem: reklamy, programów lojalnościowych, utrzymywania kontaktu i dobrych relacji z klientami i szybkiego reagowania na sygnały od klientów. W celach komunikacyjnych i informacyjnych dobrze sprawdzi się wykorzystanie internetu.

Konkurując jakością najważniejsze są: rodzaje i jakość dostarczanych produktów, wprowadzanie nowych usług, wykorzystanie nowoczesnych technologii, elastyczność w dostosowaniu usług do potrzeb klienta, jakość obsługi, reputacja firmy.

Wykorzystywanymi narzędziami w konkurencji z usługami są: zakres świadczonych usług w pakiecie, kompleksowość usług, jakość obsługi klienta, dostępność usług na rynku i dywersyfikacja kanałów dystrybucji w celu zapewnienia dogodnego dla klientów czasu oraz miejsca do zakup produktów.

Przewaga konkurencyjna, czyli dlaczego warto śledzić działania konkurencji?

Firmy poszukują jak najbardziej efektywnych oraz innowacyjnych metod zarządzania, aby zwiększyć swoją pozycję konkurencyjną i osiągnąć długookresową przewagę konkurencyjną, nie ograniczając się przy tym jedynie do zasobów materialnych, ale również biorąc pod uwagę niematerialne zasoby w postaci wiedzy, kompetencji, umiejętności, doświadczenia. Atuty firmy odróżniają ją od konkurentów oraz przynoszą korzyści w postaci jak najbardziej pozytywnych wyników finansowych.

Firmy łączące posiadane zasoby z możliwościami kreowania oraz dostarczania produktów, które zaspokajają potrzeby klientów w sposób jak najbardziej efektywny osiągają przewagę konkurencyjną. Jednak ta przewaga oraz pozycja na rynku nie jest na zawsze, gdyż po jakimś czasie dotychczasowe sposoby funkcjonowania firmy mogą stracić na znaczeniu. Należy pamiętać, że konkurencja nie śpi i ona również próbuje zwiększać swoją pozycję na rynku poprzez różne działania. Stąd chcąc uzyskać przewagę warto nie tylko stale weryfikować swoje działania, ale również sprawdzać, jakie działania wprowadza konkurencja i czy one faktycznie przynoszą pozytywne dla niej skutki.

Dla firm, które nie posiadają obecnie przewagi konkurencyjnej lub tych co niedawno powstały również istotne jest śledzenie działań konkurencyjnych firm. Dlaczego? Konkurencja z wysoką pozycją na rynku to doskonale źródło wiedzy odnośnie działań prowadzących do zwiększenia własnej pozycji na rynku - "skoro u nich to było skuteczne, to może i u mnie się sprawdzi".

Pozytywne skutki konkurencji

Jak już zostało wspomniane wcześniej - istnienie konkurencji jest ważne zarówno dla przedsiębiorców jak i konsumentów. Podsumowując, pozytywne aspekty konkurencji to:

niższe ceny,
większy wybór wśród produktów, wprowadzanie nowych produktów,
większa ilość towaru na rynku,
lepsza jakość dóbr,
innowacje, wzrost liczby nowych rozwiązań, wynalazków,
wzrost aktywności przedsiębiorstw,
rozwój gospodarczy,
postęp w handlu zagranicznym,
możliwość wywierania większego wpływu na rynek,
wzrost poziomu konsumpcji,
konkurencja reguluje alokację czynników produkcyjnych i efektywne wykorzystanie zasobów czynników wytwórczych.

Negatywne skutki konkurencji

Konkurencja wywołuje także negatywne skutki:

sprzyja produkcji szkodliwych towarów i oferowania szkodliwych usług,
umożliwia wykorzystanie niewiedzy klientów i ich oszukiwanie,
nie zapewnia sprawiedliwego podziału dochodów,
powoduje wzrost kosztów przetwarzania oraz wyszukiwania informacji.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Jak możemy przeczytać na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów misja placówki to podnoszenie poziomu dobrobytu konsumentów dzięki skutecznej ochronie ich interesów i bezpieczeństwa oraz wspieranie rozwoju konkurencji uwzględniając poszanowanie zasad otwartości i dialogu w relacjach z innymi uczestnikami rynku.

Jeśli chodzi o ochronę konkurencji, urząd:

zwalcza antykonkurencyjne praktyki, tzn. niedozwolone porozumienia oraz nadużywanie pozycji dominującej,
eliminuje nieuczciwe praktyki wykorzystujące przewagę kontraktową,
kontroluję koncentrację przedsiębiorców,
monitoruje pomoc publiczną udzielaną przez państwo,
przeciwdziała zatorom płatniczym, tzn. nadmiernemu opóźnianiu się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych w transakcjach handlowych.